Het onderzoek werd vier jaar geleden opgestart met het inkruisen van volken die reeds een bewezen resistentie hadden tegen de Varroa-mijtziekte, met name volken van in de buurt van Oslo (Noorwegen), Toulouse (Frankrijk), de Amsterdamse Waterduinen (Nederland) en Kapellen (België). Deze werden twee keer aangepaard met Varroa-gevoelige darrenvolken van op de bijenstand van Honeybee Valley, Universiteit Gent. In de tweede generatie nakomelingen hebben de mannelijke bijen (darren) dan ofwel het allel van grootvader of grootmoeder. Het onderzoek richtte zich naar de ‘onderdrukking van de voortplanting van de mijt’ (suppressed mite reproduction), een kenmerk waarbij de moedermijt niet in staat is nakomelingen te produceren. Het waren vooral de bijen van de Amsterdamse Waterduinen - aangeleverd door de collega’s van de Universiteit Wageningen, Nederland - die hoog scoorden. De Gentse onderzoekers hebben dan een protocol uitgewerkt waarbij een deel van het genoom van de honingbijen (het exoom) werd gesequeneerd. Door het reduceren van de omvang van de sequenering (het exoom telt ‘slechts’ 26 miljoen baseparen, daar waar het volledige genoom wel 236 miljoen baseparen telt) kon veel meer precisie gegenereerd worden. Uit de data-analyse die hierop volgde konden de 8 verantwoordelijke puntmutaties worden geïdentificeerd.
Genetische aanleg van resistentie tegen alomtegenwoordige mijtziekte bij honingbijen gekraakt door UGent onderzoekers
24 mei 2019
De belangrijkste belager van de honingbij is de Varroa-mijt, een parasiet die oorspronkelijk alleen bij de Aziatische honingbij voorkwam. Toen deze de sprong maakte naar de Europese honingbij was deze laatste bijzonder kwetsbaar omdat verdedigingsmechanismen ontbraken. Sindsdien heeft de ziekte zich razendsnel over gans de wereld verspreid en is het de belangrijkste oorzaak van sterfte onder de bijenvolken. Hier en daar werden bijenvolken opgemerkt die een natuurlijke weerstand hadden opgebouwd tegen de ziekte. Onderzoekers van de UGent hebben samen met hun internationale collega’s de genetische oorsprong van deze resistentie in kaart gebracht. Uit hun onderzoek blijkt dat slechts 8 puntmutaties in amper 6 genen aan de basis liggen van het resistentiemechanisme. Deze bevinding is cruciaal om straks op grote schaal honingbijen te kweken die beschermd zijn tegen hun grootste belager.
Volwassen Varroa-mijt met haar nakomelingen.
Het is de eerste keer dat met zulke precisie de genetische oorsprong van resistentie tegenover de Varroa-mijtziekte kon worden vastgelegd. De onderzoeksresultaten laten toe om straks het selectiewerk van de honingbij volledig af te stemmen op moleculaire merkers. Teeltmoeren kunnen nu onmiddellijk geëvalueerd worden op basis van hun genetisch profiel: de veredelaar moet trachten om het gunstig profiel van 8 puntmutaties terug samen te stellen. Hierdoor kunnen we sneller progressie maken met de kweek van veerkrachtige bijen. Immers, momenteel moet na de kweek van de moer eerst het volk worden opgebouwd om dan pas in het tweede jaar te worden getest. Vaak gaat men pas in het 3de jaar hiervan natelen. Gans deze procedure wordt nu herleidt tot de duur van de laboratorium analyse, die op enkele dagen geklaard kan zijn. Bovendien wordt op deze wijze de genetische diversiteit van de honingbij gevrijwaard, omdat er voldoende variatie mogelijk is in de honderden miljoenen baseparen van de rest van het bijengenoom. Dit is trouwens een grote bezorgdheid voor het huidige selectiewerk waarbij vaak te veel wordt nageteeld van een enge genetische stock. De onderzoeksresultaten verschenen vandaag in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific Reports.
Voor dit onderzoek werd financiële steun bekomen van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (Cel Contractueel Onderzoek) RT13/4 (VARRESIST).
Volwassen Varroa-mijt op bijenlarve in broedcel.
