Er heerst tegenwoordig heel wat controverse rond het gebruik van neonicotinoïden in de landbouw. Neonicotinoïden zijn een nieuwe generatie van gewasbeschermingsmiddelen, op de markt sinds de late jaren 90, die selectiever inwerken op het zenuwstelsel van ongewervelde dieren dan hun voorgangers organofosfaten en carbamaten. Daarom zijn ze in regel minder schadelijk voor de mens. Maar sedert een tiental jaren wordt de reputatie van de neonicotinoïden zwaar op de proef gesteld. Dat komt mede door het vermoeden dat ze een ongunstig chronisch effect uitoefenen op bijenpopulaties. Bovendien breken de stoffen zeer traag af in het milieu.
Een nieuwe Europese studie die zopas gepubliceerd werd in het toonaangevende wetenschappelijk tijdschrift Science komt tot de bevinding dat de effecten van neonicotinoïden zelfs geografisch verschillend zijn. Deze onderzoeksresultaten sluiten aan bij eigen bevindingen van Honeybee Valley-onderzoekers in het kader van een IWT-FISCH-project (BeeHappy).
Het bestuderen van het chronisch effect van neonicotinoïden blijkt voor wetenschappers een bijzonder moeilijke opgave. De studies van afgelopen jaren evolueerden hierbij van een simpele labo test tot grootschalige veldstudies met honingbijen, hommels en solitaire bijen (dikwijls metselbijen van het genus Osmia). Vaak worden tegenstrijdige resultaten bekomen zoals een ongelijk effect tussen gedomesticeerde en wilde bijensoorten.
Een nieuwe Europese studie die zopas gepubliceerd werd in het toonaangevende wetenschappelijk tijdschrift Science komt tot de bevinding dat de effecten van neonicotinoïden zelfs geografisch verschillend zijn. Op 33 sites verspreid over het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Hongarije werden honingbijen, aardhommels en rosse metselbijen uitgezet in winterkoolzaad-teelt die al dan niet behandeld werd met clothianidin (firma Bayer) of thiamethoxam (firma Syngenta). Voor honingbijen werd de impact van behandeling nagegaan op de wintersterfte, het aantal werksters en het aantal broed- en voorraadcellen. Voor hommels gebeurde dit op koloniegewicht en reproductie, en voor metselbijen op het aantal gesloten broedcellen. Men testte ook op de aanwezigheid van neonicotinoïden in pollen.
Koolzaadveld met honingbijen.
Honingbijen deden het goed in Duitsland terwijl er een 24% uitval van
werksters werd geconstateerd in Hongarije als gevolg van de
clothianidin-behandeling. Bij hommels en metselbijen zag men geen
effect, hoewel hun reproductie negatief beïnvloed werd door de
aanwezigheid van neonicotinoïde gecontamineerde pollen in het nest.
Tevens vond men sporen van imidacloprid, een neonicotinoïde dat niet tot
de studiegroep behoorde en waarop momenteel een EU verbod geldt voor
gebruik in de koolzaadteelt.
De wetenschappers concluderen dat de overlevingskans van bijen
negatief wordt beïnvloed door neonicotinoïden. De geografische
verschillen zijn volgens hen te wijten aan een set niet nader
gespecificeerde omgevingsfactoren. Tenslotte besluit men dat
neonicotinoïden persistent aanwezig zijn in zeer lage hoeveelheden in
het agro-ecosysteem.
Deze studie komt op een belangrijk moment.
De EU beslist namelijk dit jaar nog of ze het verbod op drie neonicotinoïden al dan niet zal verder zetten en laat zich hiervoor adviseren door onafhankelijke wetenschappelijke bevindingen. De studie werd grotendeels gefinancierd door Bayer en Syngenta.
Een samenvatting van het artikel vindt u hier.
Deze onderzoeksresultaten sluiten op een manier aan bij eigen bevindingen van Honeybee Valley-onderzoekers in het kader van een IWT-FISCH-project (BeeHappy) waarin kon worden aangetoond dat bijensterfte vooral afhangt van de veelheid aan stressoren waaraan de kolonies zijn blootgesteld, en dat de aard van de stressor hierin minder bepalend is. Zo zal een pesticide schadelijker zijn als de bijen ondertussen hongerlijden of verschillende ziekten doormaken, en kunnen onder deze omstandigheden ongunstige weersomstandigheden of slechte imkerstechnieken een even groot desastreus effect hebben.
