De linde wordt in Europa wel eens de bijenboom genoemd en ze wordt als bijzonder waardevol voor de bijenteelt ingeschat. In België komen hoofdzakelijk volgende 4 soorten voor: Tilia cordata (winterlinde), Tilia platyphyllos (zomerlinde), de hybride Tilia x europaea (Hollandse linde) en Tilia tomentosa (zilverlinde). De winter- en zomerlinde komen van nature in de Benelux voor. De zomerlinde bloeit als eerste, terwijl de zilverlinde als laatste bloeit. Deze bloeitijd overlapt zo een periode van ongeveer 6 weken in de maanden juni en juli wat betekent dat ze veel door insecten worden bezocht. Tilia soorten hebben insectbestuiving nodig voor hun voortplanting.
Reeds vele jaren wordt beweerd dat lindebomen toxisch zouden zijn voor hun insect bezoekers. Dit wordt gestaafd op verschillende waarnemingen van dode bijen, vaak hommels, onder deze bomen. Finaal ontstonden 2 hypothesen die deze waarnemingen zouden kunnen verklaren:
- Bloemen van Tilia soorten zijn giftig voor insecten. De nectar bevat suikers zoals mannose of alkaloïden zoals nicotine die de toxiciteit van lindebomen zou kunnen verklaren.
- Bloemen van Tilia soorten bevatten onvoldoende nectar of pollen om bestuivers te voeden.
Beide hypothesen werden door wetenschappers in Leuven onderzocht door de samenstelling van nectar en pollen van 4 Tilia soorten te bepalen. Ze hadden hierbij bijzondere aandacht voor mogelijke aanwezigheid van toxische bestanddelen en gingen na of de mortaliteit van hommels, exclusief gevoed met nectar van Tilia, verhoogde.
De 4 onderzochte lindebomen vertoonden suikerconcentraties in de nectar die varieerden van 0.06 tot 0.24 mg per bloem. De zilverlinde scoorde het hoogst zowel op hoeveelheid nectar, als op aantal bloemen per kubieke meter, als op aantal pollenkorrels per bloem. Alle 4 linde soorten bleken een goede pollenbron te zijn voor bijen door hun gebalanceerde aminozuursamenstelling. In voorgaande studies wordt beweerd dat nectar van Tilia soorten bepaalde suikers zoals mannose zou bevatten dat de toxiciteit zou teweegbrengen. De aanwezigheid van bepaalde alkaloïden zoals nicotine werd eveneens als mogelijke doodsoorzaak aangewezen. Echter, geen enkele van dergelijke stoffen kon worden teruggevonden in de nectarstalen, genomen tijdens dit onderzoek. Bovendien, aan de hand van kooiproeven waarbij hommels exclusief werden gevoed met Tilia bloemen, kon geen verhoogde sterfte worden waargenomen vergeleken met de controle groep. De eerste hypothese werd door de onderzoekers dan ook wetenschappelijk weerlegd.
Bloemen van de winterlinde (Tilia cordata)
Dan blijft nog de mogelijkheid dat bestuivers verhongeren door veelvuldig bezoek van lindebomen. De samenstelling van nectar en pollen bleek echter voldoende waardevol te zijn voor nectar- en pollenverzamelende insecten. Eén enkele bloem van Tilia tomentosa kan 3 tot 4 mg nectar produceren dat de volgende dagen kan worden aangevuld. Lindebomen produceren meer nectar dan andere aangeplante stadsbomen, wat het verwonderlijk maakt dat deze hoge voedingsbron zou lijden tot verhoogde bijensterfte. Er dient echter aangeduid in de kantlijn dat de nectarhoeveelheid in Tilia bloemen variabel is en verlaagt naar het einde van de dag en naar het einde van het bloeiseizoen. De wetenschappers onderzochten tijdens deze studie enkel de nectarsamenstelling van de bloemen tijdens de piek van de bloeiperiode, namelijk het einde van juni tot midden juli. In een review van onderzoekers in het Verenigd Koninkrijk in 2017 werd het ontbreken van voldoende voedingsstoffen laat in de bloeiperiode van zilverlinden als mogelijke oorzaak van de waargenomen bijensterfte aanzien. Zij stelden in deze studie een derde hypothese voor waarbij bijen chemisch worden misleid door bloemen van de zilverlinde. Deze zouden naar het einde van hun bloeiperiode bepaalde vluchtige stoffen kunnen verspreiden van hoogwaardige nectar terwijl hun bloemen geen nectar meer bevatten. Hierdoor worden de bijen gemanipuleerd en consequent aangetrokken tot de lege bloemen wat tot verhongering en verhoogde sterfte zou leiden. Caffeïne zou dergelijke vluchtige stof kunnen zijn die bijen ertoe brengt verkeerde foerageerbeslissingen te nemen en zo hun nectarvoorraad doet slinken ondanks de verhoogde foerageeractiviteit. Deze mogelijke piste dient echter nog onderzocht te worden.
De Belgische onderzoekers stellen finaal een vierde hypothese voor, namelijk een verhoogde natuurlijke bijensterfte. Lindebomen bloeien in de zomer wat samenvalt met het hoogtepunt van kolonie ontwikkeling bij bijen. De grootste hoeveelheid bijen kan dan worden teruggevonden. Door hun korte levensduur is het aantal individuele sterftes dan ook het hoogst. Doordat bijen in die periode vooral door lindebomen worden aangetrokken en deze het meest bezoeken, kunnen hier wellicht ook het meest natuurlijk gestorven bijen onder worden aangetroffen. Bovendien worden Tilia soorten vaak in parken of langs straten aangeplant waar de vegetatie meestal kort is of zelfs ontbreekt. Hierdoor zijn dode bijen beter zichtbaar. Dit zou echter moeten leiden tot een zelfde hoeveelheid dode bijen op vergelijkbare hotspots van voedingsbronnen in diezelfde periode. Deze hypothese kan op dit moment echter nog niet wetenschappelijk onderbouwd worden.
2 vooropgestelde hypothesen weerlegd:
- Bloemen van Tilia soorten zijn NIET giftig voor insecten.
- Bloemen van Tilia soorten bevatten voldoende nectar of pollen om bestuivers te voeden.
2 nieuwe hypothesen dienen nog onderzocht te worden:
- Zilverlinde misleidt bijen naar lege bloemen door vluchtige stoffen van hoogwaardige nectar te verspreiden.
- Meer dode bijen onder lindebomen door natuurlijke sterfte van individuen in bijenkolonie die op dat moment op zijn grootst is.
