- Varroa op relatief korte termijn onder controle;
- Je hebt geen bij beschadigd;
- Je hebt geen druppel chemie gebruikt (honing oogsten het jaar door);
- Je hebt meer honing=wintervoer / minder plaats voor de koningin, minder kans voor de mijten;
- Duidelijk minder dode volken op te ruimen;
- Je hebt ca. 90% van de mijten gevangen.
Arrestraammethode
Op weg naar een duurzame oplossing voor het varroaprobleem
Lokale adaptatie en veerkracht moeten volgens Honeybee Valley de drijfveren zijn binnen selectie in de imkerij. De ideale honingbij is vitaal genoeg om met haar pathogenen en allerlei stressoren om te kunnen. Door varroamijten decennia lang te bestrijden met chemische producten verloor de bij aan veerkracht en is de mijt aan de winnende hand. De enige duurzame oplossing is werken naar een veerkrachtige honingbij die in staat is zich te verweren tegen stressoren. Dit kan zij enkel en alleen door de strijd aan te gaan met haar pathogenen.
Volken behandelen met acariciden tot de laatste mijt er het loodje heeft bij neergelegd, draagt niet bij tot deze duurzame oplossing. Maar volledig stoppen met behandelen is op dit moment met onze verwakte bijenvolken ook onmogelijk geworden. Een natuurlijk proces van honingbijen om zich van bepaalde ziektes te ontdoen, is zwermen. Alle broed wordt achtergelaten en met een propere lei start het volk op een nieuwe locatie. Eén van de vele biotechnische varroabehandelingen is volledige broedafname, waarbij van dit natuurlijk proces gebruik wordt gemaakt. Iets minder drastisch is het inlassen van een arrestperiode, waarbij het volk eveneens broedloos wordt gemaakt maar een groot deel van de mijten wordt weggenomen via vangramen. Een behandeling met een chemisch product is in deze niet meer nodig. De varroapopulatie krijgt een flinke dreun waardoor het bijenvolk in staat zou moeten zijn met de overblijvende mijten om te kunnen. Op weg naar bijenvolken die geen tussenkomst van de imker nodig hebben om de mijten te onderdrukken, is deze biotechnische methode een te verkiezen tussenstap, weg van chemische behandelingen. Lees er alles over via de download hieronder.
Motivatie
Voordelen
- de werking (ca. 90%); Je gaat op relatief korte termijn de mijten onder controle hebben;
- het niet-beschadigen van bijen doorzuren/chemische producten;
- de koningin kan verder leggen;
- je bent onafhankelijk van weersomstandigheden;
- bij goed geplande toepassing heb je meer pollen (denk aan de winterbijen!) en meer honing;
- Je kan tot diep in de zomer honing oogsten zonder invloed van chemische producten – en deze honing laten indampen;
- Je hebt achteraf meer broed als bij een chemische behandeling.
Hoe werkt deze methode?
- Mijten reproduceren zich in gesloten broed.
- Mijten oriënteren zich op geur.
- Is de cel verzegeld, is de mijt gevangen. Hoe meer cellen verzegeld, hoe meer mijten gevangen. Wijk niet af van de 12,24 telling. Mijten wachten zo lang mogelijk om zich te laten insluiten. Verkort de methode dus niet! (gedrag)
- Dit principe wordt 3x herhaald of gecombineerd via een overlappend systeem met 2 ramen.
Planning
Januari
In het eerste jaar: Voer vóór 1 januari de oxaaldruppelbehandeling uit (oxaalzuur met suikeroplossing 3,5%).
Februari
Varroabesmetting meten: Gebruik vanaf er duidelijk vliegweer heerst een eerste keer een week lang (7 dagen) de varroaschuif. Vallen er reeds mijten of zie je al mijten op de bijen, meteen ingrijpen met 1 behandeling VarroMed. Neem notities.
Lege voederramen die niet beschimmeld zijn droog bewaren voor de 12de dag van de methode (zie dag 12). Je gaat er 1 per volk nodig hebben. Verwijder de onderste afstandhouders indien je met simplex werkt.
Maart
Varroabesmetting meten: 2de controle. Neem notities.
April
Kijk na of al je koninginnen gemerkt zijn. Indien nodig, ook nazien of er geen tweede koningin aanwezig is. Op dag 1 van de methode moet je je koningin snel vinden....
Varroabesmetting meten: 2de controle. Neem notities. Wie wil kan ook de poedersuikermethode gebruiken.
Mei
Honingoogst: Als je geen uitgebouwde ramen hebt kunnen verzamelen, hou dan per volk ten minste 1 uitgeslingerd honingraam bij. Zonder dit raam kan je op dag 12 geen raam vervangen en klopt je methode niet.
Juni
Begin arrestraammethode: 21 juni ten laatste maar ideaal 3 weken voor het einde van de dracht. Spreek af met je vereniging (per whatsapp / mail). Synchroon behandelen verhoogt de effectiviteit (tegen ‘reïnvasie’).
Juli
Darren snijden: Regelmatig snijden van darren kan tot 50% van de mijten verwijderen per lente.
Augustus
Bijen gerust laten, wel voer & water controleren. Zeker bij droge zomers! Een volwaardig bijenvolk heeft in de zomer ca. 2 liter water per dag nodig! Let op dat er voldoende stuifmeelplanten zijn: in deze periode worden de winterbijen geteeld.
September
Varroabesmetting meten: vanaf september regelmatig de schuif gebruiken om te controleren hoeveel reïnvasie plaatsvindt. Indien nodig, bijsturen met een tweede behandeling. Dit kan een (1) arrestraammethode zijn, of (2) een kunstmatige broedpauze d.m.v. een mozzatokooitje. In het tweede geval: Verwijder de opzittende mijten met een qualitatieve maar kleine chemische methode. Vooral vanaf september is het gebruik van een mozzatokooitje zeer praktisch om koninginnen te wisselen. Probeer reïnvasie vooral te vermijden door je volken ver uit elkaar te zetten en met je buurimkers samen te werken!
Oktober
Varroabesmetting meten: Gebaseerd op deze meting beslis je of je in
december nog de oxaalzuurbehandeling doorvoert. Zeker na een warme
herfst is deze controle en beslissing uiterst belangrijk.
December
Oxaalzuurbehandeling: Meet je in deze periode toch nog meer dan 5 mijten per week (reïnvasie), druppel dan maximaal 50 ml per volwassen volk. Dit volk in de lente extra in de gaten houden.
Werking - details
De methode die we toepassen is de 12,24 methode met 2 (3) ramen per kooi. Op dag 12 en dag 24 worden de verzegelde ramen eruit gehaald en gesmolten. Deze variant van de arrestraammethode is duidelijk gebruiksvriendelijker dan de oorspronkelijke 1-raamsmethode waarbij je uiteindelijk 36 dagen lang behandelt. Bij deze methode worden vangramen 24 dagen lang gebruikt. Door de aanwezigheid van twee ramen is er meer overlapping en zijn er ook drie tijdstippen waar de mijten worden gevangen, kort voor verzegeltijd.
De arrestmethode (of variaties daarop) is de enige varroabehandelingsmethode waarbij je mijten vangt zonder bijen (d.m.v. bijvoorbeeld chemische medicatie) te beschadigen. De werking van deze methode is gebaseerd op een geconcentreerde verspreiding van feromonen en de geur van open broed. Varroamijten oriënteren zich via deze geur, om op die manier – kort voor de verzegeling – in het nog open broed te stappen. Een doelgerichte broedbeperking door middel van een arrestraamkooi, geplaatst in het midden van de broedruimte, zorgt ervoor dat alle mijten (zowel opzittende als mijten die uit de nog aanwezige andere broedramen uitkomen) zich gaan laten insluiten. Na complete verzegeling verwijder je deze ramen. De werkingsgraad ligt bij 90%. Doordat je ook opzittende mijten afvangt die naar het vangraam worden aangetrokken, worden ook minder virussen overgedragen, een belangrijk verschil ten opzichte van andere broedvrijheidsconcepten.
In het eerste jaar moeten deze verzegelde ramen worden gesmolten. De concentratie mijten en virussen ligt zeer hoog. Vanaf het tweede jaar (na metingen van de varroalast) kan je hiermee broedafleggers maken, op een andere bijenstand (! afstand minstens 3 km). Na 21 dagen moeten deze jonge volken dan chemisch worden behandeld.
Voorbereiding en planning
Planning: Ga na wanneer in de loop van het bijenseizoen deze methode perfect past. Hou rekening met de periode van 3 weken vóór het einde van de zomerdracht. Plan alle vakanties, verjaardagen en belangrijke periodes op je werk mee in.
Materiaal: Bestel het materiaal (verzamelbestelling via je vereniging om transportkosten te delen) maar meet op voorhand of je kasten de standaards respecteren. Let op bij de aankoop van de kooien dat ze in je kasten passen, vrijwel alle kasten – en ramenstandaards worden te ruim geïnterpreteerd. Probeer eventueel eerst 1 arrestkooi uit om zeker te zijn –vraag je collega’s om ze uit te proberen.
Budget: kijk hoeveel volken je hebt, en beslis dan in hoeveel stappen je ze allemaal met de arrestraammethode wil behandelen. Efficiënter is ineens de grote stap te wagen. (Eventuele reïnvasie)
Prijs per kooi: Een arrestraamkooi kost rond de 30 Euro. Lijkt veel, maar zie dit op 10-jaarbasis (=3 Euro per jaar) en vergelijk dan met de werking / of de prijs van een fles VarroMed (als voorbeeld). Bovendien kan je een arrestraam ook in de koninginnenteelt en voor andere activiteiten gebruiken.
Belangrijke tips
Specifieke tips voor Simplex: De meeste kastensystemen wijken af van de norm – daardoor kan het gebeuren dat de simplex-arrestraamkooien niet perfect passen. Dit geldt ook voor ramen (afwijkende oorlengtes, ...). Bij de ontwikkeling van de nieuwe kooi werd met de meest verkochte kasten rekening gehouden, maar er zijn nog andere producenten of imkers die eventueel zelf kasten bouwen. Gelieve dus – op voorhand – na te meten.
Bijenruimte onder de kooi – 2 oplossingen:
- Leg een koninginnenrooster met houten kader onder de tweede broedbak. Dit resulteert in 7 millimeter meer ruimte naar onder, waardoor de kooi plaats genoeg heeft.
- Zet de broedbak met het meeste broed vanonder (op de bodem), hang de arrestraamkooi daar in het midden. Plaats de tweede broedbak er bovenop.
Simplex-afstandhouders: Simplex-broedkasten bezitten ook vanonder metalen afstandhouders. Behalve als je veel reist hebben deze geen functie. Verwijder ze op voorhand, om de arrestraamkooi te doen passen.
Dadant, Zander, Langstroth, DN,...: De arrestraamkooien voor deze formaten worden reeds langer geproduceerd en massaal gebruikt. Toch gaan we iedereen aanbevelen zijn/haar kasten na te meten, zodat er geen risico is dat de kooien niet passen.
Niet reizen: Als de koningin is opgesloten in de arrestkooi, is reizen uit den boze. Het volk heeft op dat moment vooral rust nodig. Wacht tot na dag 24.
Problemen met de planning: Je hebt teveel werk, je valt uit door ziekte of je kan door omstandigheden de stappen niet uitvoeren zoals gepland: vraag een bevriend imker om te helpen, of stuur een whatsapp in de vereniging. Als je al duidelijk varroamijten op de bijen ziet, of er zijn tekens die op een virusbelasting duiden (vb. kapotte vleugels, bibberende bijen voor het vlieggat, zwarte bijen zonder haarkleed,
kort achterlijf,…), contacteer dan zo snel mogelijk uw contactpersoon en bespreek de mogelijkheden.
Onderhoud van de arrestraamkooi: Deze kooien zijn meestal stabiel en duurzaam gebouwd. Controleer toch of ze goed sluiten, of er geen staafjes geplooid zijn waarlangs de koningin kan ontsnappen. Meestal worden de kooien niet met was verbouwd. Indien dit toch gebeurt, verwijder dan zachtjes de was. Hanteer de kooien met voorzichtigheid. Gebruik geen zuren terwijl de kooi in de bijenkast hangt en bewaar ze stofvrij.
Fouten, problemen, oplossingen
• Wijk niet af van de vastgelegde tijdslijn! De meeste mijten worden gevangen in de broedramen waar nog hoeken open broed te vinden zijn. Ben je toch afgeweken, geen probleem: wat telt is dat alle broed verzegeld is en blijft, en zeker niet uitloopt. Pas daarna verwijder je de ramen.
• Heb je geen uitgebouwde ramen voor dag 12 (zie voorbereiding), slinger dan honingramen of vraag er bij je collega’s in de vereniging. Ook een half raam (honingruimte) of indien mogelijk 2 uitgeslingerde miniplusraampjes samengevoegd zijn goed. De bijen bouwen dan de onderste ruimte uit met darrenbroed, die je kan wegsnijden.
• Indien je (planning-)problemen had en overweegt om een chemische behandeling uit te voeren: gebruik geen oxaalzuurstrips of organische zuren terwijl de arrestkooi nog in de broedruimte hangt. Je kan de galvanisering beschadigen en onnodige stress veroorzaken. Bovendien behoort het gebruik van zuren of chemische producten niet tot de doelstelling van deze methode.
• Het gebeurt maar zeer zelden dat er een koningin sterft in de kooi (ca. 5%). Meestal was de koningin in dit geval te oud of reeds beschadigd. Maak er een prioriteit van zo snel mogelijk een nieuwe koningin mee te geven.
• Er zitten vaker als gedacht 2 koninginnen in het bijenvolk. Als je op dag 12 controleert, kijk na of je nog vers broed ziet buiten de arrestkooi. Indien ja, zoek de tweede koningin en sluit ze mee op. Plan deze methode 12 dagen langer met 1 uitgebouwd raam meer.
Alternatieven
- Indien je planning in het water valt, kan je opteren voor 25 dagen kunstmatige broedvrijheid – of bij zware besmetting voor totale broedwegname. Je hebt dan enkel een kleine chemische behandeling nodig om alle opzittende mijten uit je volken te krijgen.
- Probeer de weersafhankelijke chemische methodes als een allerlaatste alternatief te zien. Soms heb je geen keuze, soms moet het (denk aan een bijenluisbesmetting of een herbesmetting met mijten door reïnvasie).
